Sprężarki Atlas Copco w polskich siłach zbrojnych

Sprężone powietrze jest czwartym w kolejności najczęściej wykorzystywanych mediów w przemyśle. Plasuje się na tej pozycji zaraz po elektryczności, gazie ziemnym, i wodzie. W przeliczeniu na jednostki energii elektrycznej niezbędne do jego wytworzenia jest to niewątpliwie medium najdroższe z wszystkich wcześniej wymienionych, jednakże wciąż najbardziej popularne. Mimo wysokiej ceny wytworzenia posiada wiele niekwestionowanych zalet, do których między innymi można zaliczyć: łatwość transportu i magazynowania, szerokie możliwości uzdatniania, niewielka masa, bezpieczeństwo użycia, szybkość działania układów pneumatycznych oraz możliwość przeciążania urządzeń zasilanych sprężonym powietrzem. Przykłady zastosowań tego bezbarwnego nośnika energii można mnożyć w nieskończoność. Sprężone powietrze znajduje zastosowanie w bardzo wielu obszarach przemysłu – wszędzie tam, gdzie energia sprężonego gazu wykonuje jakąś pracę. Jeżeli przeniesiemy nasz obszar zainteresowań w stronę inżynierii wojskowej – tam również znajdziemy wiele ciekawych i nietypowych aplikacji. Każdy samolot przed wzniesieniem się w powietrze jest poddawany obowiązkowym kontrolom technicznym, podczas których między innymi uzupełniane są różne gazy techniczne, takie jak: tlen, azot i sprężone powietrze. Proces ten może być realizowany w dwojaki sposób: bezpośredni – za pomocą agregatów sprężarkowych i pośredni, który wykorzystuje do tego celu powietrze wstępnie zmagazynowane w butlach. Jednym ze źródeł sprężonego powietrza są lotniskowe sprężarki powietrza, osadzone na niskim podwoziu (LDP/N) – produkcji WCBKT S.A. Warszawa. Wyposażone są w układ dwóch agregatów sprężarkowych zasilanych wspólnym silnikiem spalinowym. Innym rozwiązaniem często stosowanym w urządzeniach lotniskowych jest przewoźny akumulator sprężonego powietrza zgromadzonego w kilkunastu butlach zainstalowanych na naczepie samochodu ciężarowego lub przyczepie (LDP/N). Stacje sprężonego powietrza umożliwiają wytworzenie maksymalnego ciśnienia w wysokości 350 bar (e) i posiadają własne systemy sterowania i regulacji. Zintegrowanym wyposażeniem tego typu urządzeń są układy gaśnicze uruchamiane automatycznie w momencie powstania pożaru wewnątrz jednostki sprężarkowej.

Technika wojskowa jest jedną z gałęzi, w których sprężone powietrze znajduje swoje miejsce. W procesach wytwarzania statków powietrznych (narzędzia pneumatyczne) są zużywane znaczące ilości tego medium, ale też niewielkie ilości powietrza wykorzystywane są w laboratoriach wojskowych oraz np. do zasilania symulatorów katapult pilotów wojskowych. Symulatory katapult szkoleniowych, to specjalne urządzenia, służące do trenowania pilotów w zakresie awaryjnego opuszczania samolotu wraz z fotelem. W zależności od zastosowanej technologii urządzenia te mogą być uruchamiane w różny sposób. W starszych modelach fotel wraz z pilotem wyrzucany był w górę za pomocą ładunków pirotechnicznych. Nowoczesny symulator zasilany jest właśnie sprężonym powietrzem, Jednostką dostarczającą sprężone powietrze do katapulty jest dwucylindrowa, dwustopniowa sprężarka tłokowa smarowana olejem LT 3-15 o mocy silnika 2,2 kW i ciśnieniu roboczym 15 bar. Urządzenie zostało zainstalowane na zbiorniku buforowym 250 litrów, a fakt wyposażenia go w obudowę dźwiękochłonną wpływa niezwykle korzystnie na niewielki poziom emitowanego hałasu. Prosta konstrukcja i niewygórowany koszt zakupu sprężarki w połączeniu z niezwykłą trwałością komponentów, z których została wykonana sprawiają, że jest to urządzenie niezwykle popularne i chętnie wykorzystywane w aplikacjach niewymagających pracy ciągłej.

Urządzenie zaprojektowane i wykonane przez polską firmę, a w 32 Bazie Lotnictwa Taktycznego w Łasku zostało zainstalowane w 2006 roku i do dziś służy pilotom samolotów wielozadaniowych F16. W przeciwieństwie do konstrukcji tego typu uruchamianych pirotechnicznie w tym przypadku mamy do czynienia z możliwością wielokrotnego powtarzania cyklu, jak również samo medium, jakim jest sprężone powietrze nie stwarza zagrożenia dla otoczenia zewnętrznego, jest czyste i łatwe do zmagazynowania

Każdy nowoczesny warsztat wykorzystujący sprężone powietrze posiada własną sprężarkownię, która zapewnia ilość sprężonego powietrza odpowiednią do zasilania narzędzi pneumatycznych wykorzystywanych podczas różnego typu napraw. Warsztat mechaniczny, który dokonuje bieżących napraw i remontów na terenie 32 Bazy Lotniczej w Łasku ma do dyspozycji kilka sprężarek, reprezentujących różne technologie sprężania. Najprostsza, ale i najbardziej popularna sprężarka tłokowa LT10 służy głównie do zasilania specjalnej maszyny umożliwiającej zdejmowanie ogumienia z kół pojazdów. Jest to klasyczna sprężarka wyporowa, gdzie elementem sprężającym jest dwucylindrowa głowica z tłokami ustawionymi w układzie „V”. Maksymalne ciśnienie pracy tego urządzenia to 10 bar (e). Sprężarka pracuje we współpracy ze zbiornikiem buforowym, który nie tylko pełni rolę magazynu sprężonego powietrza, ale także separuje kondensat, będący zjawiskiem niepożądanym we wszelkiego typu instalacjach pneumatycznych.

Oprócz typowych sprężarek tłokowych na terenie jednostki znaleźć można również bardziej nowoczesne modele kompresorów. Są to różnego typu sprężarki śrubowe z wtryskiem oleju (seria GA i GX) oraz układy służące do uzdatniania sprężonego powietrza i kondensatu. W przepadku jednej ze sprężarkowni osuszacz powietrza stanowi zintegrowaną konstrukcję i jest zabudowany wewnątrz obudowy sprężarki. W drugiej – jest to wolnostojące urządzenie.

Ciekawym zastosowaniem sprężonego powietrza (niespotykanym w świecie cywilnym) jest wykorzystanie go do zasilania skafandra przeciwprzeciążeniowego. Taki skafander (lub jego część, np. spodnie), to rodzaj odzieży chroniącej pilotów statków powietrznych przed utratą przytomności podczas manewrowania statkiem powietrznym w wyniku działających przeciążeń. Spodnie przeciwprzeciążeniowe są częścią garderoby pilota. Są ściśle dopasowane do ciała od góry lub od dołu (w zależności od projektu). W swojej konstrukcji posiadają nadmuchiwane zbiorniki powietrzne, które są wypełniane przez gaz (w tym przypadku sprężone powietrze). Poprzez automatycznie sterowany zawór ciśnieniowy, spodnie są połączone z układem pneumatycznym samolotu, który w zależności od przeciążenia, utrzymuje w nich określone ciśnienie. Wypełnione powietrzem zbiorniki powietrzne powodują silny ucisk na nogi i brzuch i w ten prosty sposób ograniczają przestrzeń ciała, do której krew mogłaby swobodnie odpłynąć pod działaniem przeciążenia.

Piloci używający przeciwprzeciążeniowych spodni zobowiązani są do uczestnictwa w treningach, podczas których ćwiczą ograniczanie odpływu krwi z mózgu do dolnych partii ciała (napinanie mięśni brzucha powodujące zaciśnięcie naczyń krwionośnych, a tym samym utrudnienie odpływu krwi do niższych partii ciała).